Badanie kontynuacji działalności – część 2
Odpowiedzialność biegłego rewidenta i przeprowadzenie procedur oszacowania ryzyka
Przyjęte przez kierownictwo założenie zdolności do kontynuacji działalności jednostki podlega ocenie przez biegłego rewidenta czy jest ono zasadne. Biegły rewident jest także odpowiedzialny za rozważenie, czy zachodzą istotne niepewności dotyczące zdolności jednostki do kontynuowania działalności, które powinny zostać ujawnione w sprawozdaniu finansowym. Wymaga to sformułowania przez biegłego rewidenta osądu o przyszłych skutkach zdarzeń lub uwarunkowań na określony moment, co wiąże się z nieodłączną niepewnością, która ma również wpływ na możliwość wykrycia przez biegłego rewidenta istotnego zagrożenia kontynuacji działalności. Brak wskazania w raporcie i opinii z badania na to zagrożenie nie stanowi więc gwarancji zdolności kontynuacji działalności przez jednostkę.
Celem biegłego rewidenta w zakresie kontynuacji działalności jest:
- uzyskanie wystarczających i odpowiednich dowodów badania wskazujących na zasadność przyjęcia przez kierownictwo założenia kontynuacji działalności przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych,
- rozważenie, w oparciu o uzyskane dowody badania, czy istnieje istotna niepewność dotycząca zdarzeń lub uwarunkowań, które mogą budzić poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuacji działalności oraz
- określenie wpływu na opinię z badania.
Ryzyko działalności gospodarczej jest nieodłącznie związane z funkcjonowaniem każdej jednostki i zależy między innymi od prawidłowego zarządzania jej aktywami i kapitałem, jak również zapewnienia stabilnego poziomu przychodów oraz kosztów. Opracowania naukowe i doświadczenia biegłych rewidentów nie dają niezawodnych metod identyfikacji zagrożeń dla kontynuacji działalności przez jednostki gospodarcze. Podstawowym narzędziem oceny zagrożeń dla kontynuacji jest analiza wskaźnikowa, poszerzona o modele dyskryminacyjne, ujawniające duże prawdopodobieństwo zagrożenia jednostki upadłością.
Analiza wskaźnikowa
W praktyce najczęściej stosowana jest metoda analizy wskaźnikowej, a jej wyniki wskazują obszary zagrożeń, wymagające pogłębionych analiz w celu uzyskania pewności co do stanu rzeczywistego. Przydatne mogą tu okazać się wskaźniki modelowego badania upadłości przedstawione w Rachunkowości 8/2005.
W wyniku badań wyróżnił on 10 wskaźników, których wartości graniczne (zwane również progowymi) pozwalają podzielić jednostki na zagrożone, bądź niezagrożone upadłością:
- Analiza wskaźnikowa
- Analiza wskaźnikowa
- Modele prognozowania
Dla przedsiębiorców nie powstał jeden ogólnie akceptowalny, szczegółowy model analizy wskaźnikowej. Można jednak uzyskać pogląd na stopień ryzyka upadłości przedsiębiorstwa w najbliższych 2 – 3 latach, stosując kilka istniejących modeli prognozowania upadłości opracowanych dla polskich przedsiębiorców. Im więcej modeli wskaże zagrożenie upadłością, tym istnieje większe prawdopodobieństwo bankructwa. Modele prognozowania określają jedynie zagrożenie upadłością, a nie czy rzeczywiście jednostka upadnie. Do najpopularniejszych modeli prognozowania upadłości zalicza się tzw. Model poznański i model Hołdy. Skuteczność modeli wynosi zwykle co najmniej 80%.
Model Poznański
3,562 x ROA + 1,59 x WPP + 4,29 x KS/A + 6,72 x WS/S – 2,368 ˂ 0
ROA – stopa zwrotu aktywów (WF netto : Aktywa) ROA – stopa zwrotu aktywów (WF netto : Aktywa)
WPP – wskaźnik podwyższonej płynności WPP – wskaźnik podwyższonej płynności
KS/A – kapitał stały : aktywa ogółem KS/A – kapitał stały : aktywa ogółem
WS/S – wynik na sprzedaży : sprzedaż WS/S – wynik na sprzedaży : sprzedaż
Zagrożenie występuje, kiedy wartość jest mniejsza od zera.
Model Hołdy
0,681 x ZO/A – 0,0196 x ROA + 0,00969 x CZOB + 0,000672 x
S/A + 0,605 ˂ 0
ZO/A – zobowiązania ogółem : aktywa ZO/A – zobowiązania ogółem : aktywa
ROA – stopa zwrotu aktywów (WF netto : Aktywa) ROA – stopa zwrotu aktywów (WF netto : Aktywa)
CZOB – (średnioroczne zobowiązania krótkoterminowe) : (koszt sprzedanych produktów, towarów i materiałów + koszty sprzedaży + koszty ogólnozakładowe) x 360
S/A – rotacja aktywów (sprzedaż : aktywa ogółem) S/A – rotacja aktywów (sprzedaż : aktywa ogółem)
Zagrożenie występuje, kiedy wartość jest mniejsza od zera.
Dodatkowe procedury badania stosowane przez biegłego rewidenta
Biegły rewident w przypadku rozpoznania zdarzeń lub uwarunkowań, które mogą spowodować wątpliwości dotyczące zdolności jednostki do kontynuowania działalności musi zebrać odpowiednie i wystarczające dowody badania poprzez dodatkowe procedury, które obejmują między innymi:
- analizę i omówienie z kierownictwem danych finansowych jednostki, przepływów pieniężnych, struktury finansowania
- analizę i omówienie z kierownictwem najbardziej aktualnych danych finansowych jednostki za rok następny po badanym – porównanie wyników z budżetami,
- analizę i omówienie z kierownictwem zdolności kredytowej jednostki, wszystkich zobowiązań warunkowych,
- przegląd polis ubezpieczeniowych pod kątem wystarczalności ubezpieczeń,
- analizę uzależnienia od kluczowego personelu,
- analiza poziomu uzależnienia od głównych odbiorców i dostawców,
- prześledzenie protokołów ze zgromadzeń udziałowców/akcjonariuszy, posiedzeń osób sprawujących nadzór w poszukiwaniu zapisów wskazujących na trudności finansowe, ewentualnie inne zagrożenia,
- zwrócenie się do prawnika jednostki z pytaniem o spory prawne i roszczenia oraz o ocenę racjonalności poglądu kierownictwa odnośnie do ich rozstrzygnięć i szacunków wynikających z nich konsekwencji finansowych,
- potwierdzenie istnienia, mocy prawnej i możliwości uzyskania lub utrzymania pomocy finansowej od podmiotów powiązanych i stron trzecich oraz ocena możliwości tych podmiotów do dostarczenia pomocy,
- przeprowadzenie procedur badania w odniesieniu do zdarzeń, które zaszły po dniu bilansowym w celu ustalenia, które z nich osłabiają lub w inny sposób wpływają na zdolność jednostki do kontynuacji działalności,
- ocena planów kierownictwa dotyczących przyszłych działań mających zapewnić kontynuację działalności.
Po zebraniu dowodów badania w zakresie powyższych procedur biegły rewident stwierdza, czy dostatecznie i wystarczająco udokumentował wykonaną pracę w zakresie badania przyjętego przez kierownictwo jednostki założenia kontynuacji działalności i czy na podstawie uzyskanych dowodów badania zgodnie z jego osądem zachodzi istotna niepewność co do zdolności kontynuowania działalności przez jednostkę.
Autor
Ewa Sobińska