Urlop okolicznościowy a niemieckie prawo pracy
Podobnie jak polskie, także niemieckie prawo pracy przewiduje dla zatrudnionych urlop okolicznościowy. Komu i z jakiej okazji należą się dodatkowe wolne dni? Jaki jest wymiar urlopu okolicznościowego? Czy urlop okolicznościowy jest płatny? Podpowiadamy.
W życiu każdego pracownika dochodzi do wyjątkowych sytuacji wymagających absencji w pracy. W takich okolicznościach przełożony może udzielić urlopu okolicznościowego — Sonderurlaub. Podstawą prawną prawa do urlopu okolicznościowego jest §616 niemieckiego kodeksu cywilnego — Bundesurlaubsgesetz (BurlG). W przypadku urzędników federalnych urlopy specjalne reguluje Rozporządzenie o urlopach specjalnych (SUrlV). Sekcje 5-22 porządkują wszystkie uprawnienia do urlopu okolicznościowego, w tym czas trwania płatnego urlopu.
Jakie powody uzasadniają prawo do urlopu okolicznościowego?
Bundesurlaubsgesetz nie definiuje szczegółowych okoliczności uprawniających do korzystania z urlopu okolicznościowego. Wskazuje natomiast, że osoba zobowiązana do świadczenia pracy nie traci prawa do wynagrodzenia, jeżeli z przyczyn tkwiących w nim, nie z własnej winy, uniemożliwiono jej wykonanie obowiązków przez stosunkowo nieznaczny okres.
Ze względu na fakt, że tekst ustawy nie precyzuje, jakie okoliczności uzasadniają urlop okolicznościowy, większość pracodawców stosuje prowizoryczne rozwiązanie, jakim są sytuacje wymienione w układzie zbiorowym pracy dla służby publicznej (Tarifvertrag für den öffentlichen Dienst, TVöD).
Ważne: zapisy Bundesurlaubsgesetz odnoszą się tylko do rzeczywistego czasu pracy. Jeśli pracownik przebywa obecnie na urlopie wypoczynkowym lub wychowawczym, pracodawca nie musi udzielać urlopu okolicznościowego.
Jaki jest wymiar urlopu okolicznościowego w Niemczech?
- 616 BGB nie wskazuje konkretnie, na jaki okres pracodawca musi w poszczególnych przypadkach zezwolić na płatny urlop okolicznościowy. Według ekspertów portalu prawa pracy www.arbeitsrecht.org decydującym czynnikiem jest czas, który obiektywnie należy poświęcić na załatwienie konkretnej sprawy.
Wymiar urlopu w konkretnych okolicznościach — przykłady
Powszechną praktyką jest udzielanie urlopu okolicznościowego w następującym wymiarze:
- narodziny własnego dziecka — 1 dzień;
- ślub — 1 dzień;
- śmierć współmałżonka lub zarejestrowanego partnera —2 dni;
- przeniesienie do innego miasta z powodów operacyjnych —1 dzień;
- poważna choroba osoby bliskiej mieszkającej w gospodarstwie domowym —1 dzień/rok;
- poważna choroba dziecka poniżej 12 roku życia — do 4 dni/rok;
- obowiązkowe leczenie medyczne, które nie może być przeprowadzone poza ustalonymi godzinami pracy — czas trwania jest określony przez czas podróży do i z pracy oraz czas leczenia.
- Urlop okolicznościowy przysługuje także w przypadku śmierci bliskiej osoby (np. matki, ojca, dziecka). Jego długość zależy przede wszystkim od tego, jak długo pracujesz w danej firmie i… jak wyrozumiały jest pracodawca. W takich okolicznościach pracownicy często mogą liczyć na więcej niż dwa dni wolnego.
- Choć niemieckie prawo nie wskazuje ślubu jako powodu udzielenia urlopu okolicznościowego, zgodnie z orzecznictwem sądów pracy jest to jedna z przyczyn usprawiedliwiających czasową absencję w pracy.
- W dwunastu z 16 krajów związkowych istnieje ustawowo pięć dni roboczych płatnego urlopu okolicznościowego na edukację i szkolenie. Urlop edukacyjny nie jest prawnie przewidziany w Bawarii, Badenii-Wirtembergii, Saksonii i Turyngii.
Urlop okolicznościowy a praca w niepełnym wymiarze godzin
Czy z prawa do urlopu okolicznościowego może skorzystać także osoba zatrudniona w niepełnym wymiarze godzin? Zapisy Bundesurlaubsgesetz nie definiują precyzyjnie zakresu urlopu okolicznościowego, czasu jego trwania czy beneficjentów. Z tego powodu pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin podlegają dokładnie takim samym regulacjom jak Ci pracujący na pełen etat.
Czy urlop okolicznościowy jest płatny?
Zgodnie z § 616 BGB urlop okolicznościowy to świadczenie przyznawane tylko w przypadku tymczasowej prewencji. Pracownicy, którzy pozostają w domu przez dłuższy okres, muszą liczyć się z utratą wynagrodzenia. Nie ma jednak sztywnego ograniczenia czasowego, definiującego długość trwania poszczególnych okresów. W większości przypadków urlop okolicznościowy jest więc urlopem płatnym. Jeśli zatrudniony potrzebuje urlopu w szerszym wymiarze (np. na długotrwałą opiekę nad chorym członkiem rodziny czy partnerem), może wnioskować o udzielenie bezpłatnego urlopu. To, czy go dostanie, zależy przede wszystkim od pracodawcy.
Urlop okolicznościowy w Niemczech — dodatkowe informacje dla pracodawców
- Powód urlopu okolicznościowego musi odnosić się indywidualnie do pracownika. Jeśli ta sama przyczyna uniemożliwia pracę kilku zatrudnionym w tym samym czasie, nie wchodzi to w zakres prawny płatnego urlopu. Zgodnie z orzecznictwem Federalnego Sądu Pracy pracodawcy nie są zobowiązani do udzielenia urlopu okolicznościowego (i co zatem idzie wypłacania za niego wynagrodzenia), jeśli pracownicy nie dotarli do pracy np. z powodu w powodzi lub zakłóceń w ruchu drogowym. Z kolei nieszczęśliwe wypadki osobiste, takie jak włamanie, pożar lub niezawinione wypadki drogowe, zostały uznane przez sędziów za uzasadnione powodu absencji w pracy umożliwiające wzięcie urlopu okolicznościowego.
- Pracodawcy nie muszą udzielać urlopu okolicznościowego na zwykłe wizyty w urzędach. Jeśli natomiast stawienie się pracownika w sądzie — np. w charakterze świadka lub ławnika — zostało zarządzone ze względu na interes publiczny, szef musi udzielić mu wolnego w ustalonym terminie.
- Regulacje zawarte w BGB mogą być określone w umowie o pracę lub w umowach zakładowych. Aby uniknąć niepotrzebnych sporów prawnych, precyzyjnie określ kiedy i w jakim wymiarze udzielisz płatnego urlopu okolicznościowego (o ile dany układ zbiorowy pracy nie przewiduje innych regulacji). Pamiętaj także, że jeśli w umowie zakładowej, umowie zbiorowej lub umowie o pracę zawarte jest szczególne postanowienie dotyczące urlopu okolicznościowego, to ma ono pierwszeństwo przed ogólnym przepisem § 616 BGB.
Źródła: