Prawo własności intelektualnej w Niemczech – podział, regulacje prawne i przydatne linki
Niemiecki system prawny stanowi często źródło inspiracji dla ustawodawców z innych państw, a prawo własności intelektualnej posiada w tym systemie szczególne miejsce. Podstawy dotyczące jego regulacji zostały spisane w niemieckiej Ustawie Zasadniczej z 23 maja 1949 r. (niem. das Grundgestz) i – z niewielkimi zmianami – obowiązują do dziś. Dodatkowo prawo własności intelektualnej jest chronione przez umowy międzynarodowe oraz akty przyjęte przez instytucje Unii Europejskiej.
W niniejszym artykule omówimy, jak w Niemczech należy ubiegać się o przyznanie prawa do patentu, zarejestrować znak towarowy, a także uzyskać prawa autorskie. Na końcu wyjaśnimy, dlaczego przedsiębiorcy powinni opracować odpowiednią strategię w zakresie prawa do ochrony własności intelektualnej i z jakimi konsekwencjami muszą się liczyć w przypadku jej braku.
Własność intelektualna w Niemczech – istota i podział
Poradnik dla przedsiębiorców “Prawo własności intelektualnej w Niemczech”, opracowany przez Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Berlinie podaje taką definicję: Własność intelektualna obejmuje dobra o charakterze niematerialnym, których ochrona prawna uzasadniana jest koniecznością wynagrodzenia działalności twórczej człowieka”.
Najbardziej popularny podział prawa własności intelektualnej wyróżnia:
1) Prawo własności przemysłowej – dotyczące kwestii związanych m.in. ze znakami towarowymi, wynalazkami, czy wzorami przemysłowymi;
2) Prawo autorskie i prawa pokrewne – obejmujące m.in. utwory muzyczne, literackie, prace naukowe czy też programy komputerowe.
W przypadku pierwszej grupy (Prawo własności przemysłowej), prawo zależy od spełnienia ściśle określonych warunków, a także decyzji odpowiedniej instytucji. Utwory autorskie (Prawo autorskie i prawa pokrewne) natomiast podlegają automatycznej ochronie i nie wymagają dopełnienia przez twórcę żadnych formalności. Autor ma zatem do nich pełnię praw podlegających ochronie już w momencie ukończenia utworu. Wyjątkiem jest ochrona wzoru użytkowego, o którą – podobnie jak w Polsce – należy się ubiegać.
Regulacje dotyczące własności intelektualnej w Niemczech
Najważniejszym dokumentem regulującym prawo własności intelektualnej w Niemczech jest Ustawa Zasadniczej z 23 maja 1949 r. (niem. das Grundgestz). Ponadto, jest ono chronione również przez umowy międzynarodowe (np. Konwencja Berneńska, Porozumienie TRIPS, Układ o współpracy patentowej) , a także akty przyjęte przez instytucje Unii Europejskiej (np. Rozporządzenie Rady UE nr 207/2009 w sprawie Wspólnotowego Znaku Towarowego).
Instytucje zajmujące się ochroną własności intelektualnej w Niemczech:
- Niemiecki Urząd Patentowy i Znaków Towarowych (Deutsche Patent- und Markenamt, w skrócie DPMA)
- Europejski Urząd Patentowy (EPO)
- Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM)
- Niemiecki Urząd Celny (Zentralstelle Gewerblicher Rechtsschutz)
- Federalny Sąd Patentowy (BpatG, Bundespatentgericht)
Ochrona patentowa – komu przysługuje i jak się o nią ubiegać?
O uzyskanie ochrony patentowej w Niemczech może ubiegać się każda osoba fizyczna lub prawna, będąca wynalazcą lub następcą prawnym danego dzieła. Ochrona tego typu utworu jest nadawana na 20 lat od dnia zgłoszenia.
Chcąc uzyskać patent w Niemczech, należy złożyć wniosek w jednym z oddziałów DPMA (Deutsche Patent- und Markenamt) – odpowiednika polskiego Urzędu Patentowego. Zgłoszenie powinno być zgodne z tym, co zostało zawarte w niemieckiej ustawie patentowej, z którą można się zapoznać na stronie: https://www.dpma.de/patente/anmeldung/index.html
W wypełnionym zgłoszeniu wynalazek musi zostać bardzo szczegółowo i dokładnie opisany. Poza wypełnieniem wniosku, zgłoszenie patentowe powinno zawierać:
- opis techniczny wynalazku
- zastrzeżenia patentowe
- rysunki (jeśli wynalazca uzna je za istotne)
- streszczenie
- wyznaczenie wynalazcy
- jasne i precyzyjne opisanie wynalazku
Uzyskanie ochrony patentowej to poważny i złożony proces. Dlatego też, członkowie DPMA podkreślają, że czasem koniecznie może być wyznaczenie rzecznika patentowego lub adwokata. Co więcej, jest to warunek obowiązkowy w przypadku osób niezamieszkujących terenu Niemiec.
Patent europejski
Na podstawie Konwencji o patencie europejskim powołano Europejską Organizację Patentową (EPO), a jej głównym organem jest Europejski Urząd Patentowy w Monachium. To właśnie w tej instytucji dokonuje się rejestracji w celu uzyskania patentu europejskiego. Zgłoszenia może dokonać każda osoba fizyczna lub prawna, bez względu na narodowość czy miejsce zamieszkania czy narodowość. We wniosku należy wskazać, w których krajach chce skorzystać z ochrony patentowej. Folmularz zgłoszeniowy w formie elektronicznej jest dostępny na stronie: https://www.epo.org/applying.html.
Prawo do patentu w przypadku więcej niż jednego autora
Jeśli do stworzenia danego wynalazku przyczyniło się więcej niż jedna osoba, wówczas przysługuje im proporcjonalne prawo do patentu.
Jeśli natomiast dwie lub kilka osób stworzyły ten sam wynalazek niezależnie od siebie, prawo do patentu ma ta osoba, która pierwsza zgłosiła stosowny wniosek.
Prawo do patentu a upublicznienie przedmiotu wynalazku
Bardzo ważne jest, aby wynalazca trzymał swoje dzieło w tajemnicy, ponieważ jeżeli zostanie on chociażby raz upubliczniony, wówczas automatycznie staje się elementem zasobów techniki. W takim przypadku najprawdopodobniej dany wynalazek nie uzyska tzw. zdolności patentowej.
Co nie podlega ochronie patentowej?
Ochronie patentowej nie można poddać:
- odkryć naukowych,
- wytworów o charakterze wyłącznie estetycznym,
- planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej,
- przedstawienia informacji.
Znak towarowy – czym jest znak towarowy?
Według definicji ustalonej w niemieckiej ustawie o znakach towarowych (Gesetz über den Schutz von Marken und sonstigen Kennzeichen), znak towarowy to każde oznaczenie, za pomocą którego można odróżnić towary danego przedsiębiorstwa od innych.
Do owego oznaczenia mogą należeć:
- litery,
- liczby,
- słowa,
- melodie,
- kształty i trójwymiarowe formy (np. kształt towaru i jego opakowanie),
- zestawienie kolorów.
Prawo ochronne do tychże elementów uzyskuje się na 10 lat, a po upływie tego czasu można je przedłużyć.
Jak zarejestrować znak towarowy w Niemczech?
Zarejestrowania znaku towarowego może dokonać każda osoba fizyczna, osoba prawna oraz spółka, posiadająca zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Podobnie jak w przypadku uzyskania patentu, znak towarowy należy również zarejestrować w DPMA. Można to zrobić elektronicznie lub pisemnie, wypełniając odpowiedni formularz dostępny na stronie: https://www.dpma.de/marken/anmeldung/index.html
Wspólnotowy znak towarowy
Na terenie Unii Europejskiej system ochrony znaków towarowych reguluje Rozporządzenie Rady (UE) nr 207/2009. Aby uzyskać wspólnotowy znak towarowy, należy dokonać rejestracji w Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) z siedzibą w Alicante. Można to zrobić dokonując zgłoszenia bezpośrednio w OHIM (https://euipo.europa.eu/ohimportal/pl/trade-marks) lub za pośrednictwem odpowiedniej instytucji krajowej (w Niemczech będzie to DPMA, a w Polsce – Urząd Patentowy).
Prawo autorskie – co może być przedmiotem prawa autorskiego?
Prawem autorskim mogą zostać objęte elementy działalności twórczej o indywidualnym charakterze, takie jak utwory muzyczne, filmowe czy naukowe. Próba wyliczenia chronionych utworów została podjęta przy okazji tworzenia niemieckiej ustawy o prawie autorskim (niem. Urheberrechtsgesetz), jednakże lista nie w pełni kompletna, co oznacza, że nieuwzględnione tam dzieła również mogą podlegać ochronie prawnoautorskiej.
Warunki do uzyskania prawa autorskiego
Aby uzyskać prawo autorskie do stworzonego przez siebie utworu, autor nie musi wysyłać żadnego wniosku czy też zgłoszenia. Uzyskuje je bowiem automatycznie w momencie, kiedy dzieło zostanie upublicznione, czas jego trwania gaśnie dopiero po 70 latach od śmierci twórcy.
Zgodnie z prawem niemieckim, aby uzyskać ochronę danego utworu, powinny zostać spełnione następujące warunki:
- Dzieło musi być czymś stworzonym przez człowieka (oznacza to, że wszelkie przejawy działalności powstałe bez jego udziału nie mogą uzyskać ochrony prawnoautorskiej).
- Utwór musi posiadać indywidualny charakter, stanowiącym pewnego rodzaju odbicie osobowości jego twórcy.
- Dzieło osiąga poziom twórczy – oznacza to, że jest wyrazem kreatywnej i oryginalnej działalności intelektualnej jego twórcy.
- Utwór zostanie upubliczniony, aby mogły mieć do niego dostęp osoby inne niż jego twórca.
Podsumowanie – własność intelektualna a działalność gospodarcza
Własność intelektualna to istotny element niemal każdego przedsiębiorstwa. Niematerialne aktywa, takie jak znak towarowy czy prawa autorskie mogą nawet przewyższyć wartość dóbr materialnych danej firmy, a próba ich skopiowania lub przywłaszczenia może okazać się tragiczna w skutkach dla ich prawowitego właściciela. Będąc tego świadomym, warto już od samego początku istnienia firmy zadbać o stworzenie odpowiedniej strategii w zakresie własności intelektualnej, która będzie odpowiadać takim czynnikom jak wielkość przedsiębiorstwa czy też branża, w jakiej się ono specjalizuje.
Źródła: