21 grudnia 2020

Odprawa dla pracownika — kiedy pracodawca musi ją wypłacić i ile wynosi jej wysokość?

Odprawa (Abfindung) to jednorazowe świadczenie pieniężne, które pracodawca wypłaca pracownikowi jako rekompensatę utraty zatrudnienia i potencjału zarobkowego. W artykule wyjaśnimy, w jakich okolicznościach ma taki obowiązek. Podpowiemy także, od czego zależy wysokość odprawy.

Według badania przeprowadzonego przez Instytut Ifo, 18 procent niemieckich firm z powodu pandemii COVID-19 planuje zwolnienia pracowników lub nieprzedłużanie umów.Czy zwalniając zatrudnionych, pracodawcy muszą wypłacić im odprawę?

 

Czym jest odprawa i kiedy pracodawca musi ją wypłacić?

Odprawa to świadczenie kojarzone jednoznacznie z zakończeniem stosunku pracy. Nie oznacza to jednak, że zwalniany pracownik nabywa prawa do odprawy automatycznie, z mocy prawa. 

W Niemczech obowiązuje zasada wolności wypowiadania umów o pracę zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracownika. W przypadku pracodawców wolność tę w pewnym stopniu ograniczają jednak zapisy ustawy o ochronie przed wypowiedzeniem (Kündigungsschutzgesetz) oraz dodatkowe akty prawne, chroniące przed zwolnieniem, np. kobiety w ciąży.

Ważne: ustawa o ochronie przed wypowiedzeniem chroni pracowników firm zatrudniających więcej niż 10 pracowników. Pod warunkiem, że ich staż pracy jest nie krótszy niż 6 miesięcy.

 

W jakich okolicznościach pracodawca musi wypłacić odprawę?

Pracodawca musi wypłacić odprawę w kilku konkretnych, wskazanym prawem sytuacjach.

Zgodnie z § 1 Kündigungsschutzgesetz pracownicy mają prawo otrzymać odprawę za utratę miejsca pracy, jeśli powodem wypowiedzenia umowy są pilne przyczyny zakładowe. W takich okolicznościach pracobiorca może dokonać wyboru pomiędzy powództwem sądowym o ochronę przed zwolnieniem, a otrzymanie odprawy i rezygnacją z powództwa. Jeśli zdecyduje się wnieść sprawę do sądu, będzie miał na to trzy tygodnie.

Ważne: warunkiem wypłaty odprawy powinno być dołączone do wypowiedzenia oświadczenie. W treści dokumentu pracodawca powinien poinformować o powodach wypowiedzenia oraz prawie do świadczenia, jeśli w terminie trzech tygodni pracownik nie wniesie sprawy do sądu pracy. Roszczenie o odprawę powstaje dopiero po upływie terminu wypowiedzenia.

 

Co w sytuacji, jeśli pracownik skieruje sprawę do sądu?

Jeśli pracownik skieruje sprawę do sądu, a sąd uzna zwolnienie za nieważne, stosunek pracy nie ulegnie rozwiązaniu, a pracodawca nie będzie musiał wypłacać odprawy. Powództwo o ochronę przed zwolnieniem nie stanowi więc gwarancji prawa do wypłaty świadczenia.

Ważne: często zdarza się, że postępowania sądowe w takich sprawach się przedłużają. W takich okolicznościach pracodawca musi pokryć koszty prawne i nadal wypłacać wynagrodzenie pracownikowi. Oferta odprawy jest więc dla pracodawcy gwarancją bezpieczeństwa i kontroli nad kosztami.

 

Dodatkowe przesłanki prawne do wypłaty odprawy

Kolejną sytuacją, kiedy pracownik może żądać wypłaty odprawy, jest rozwiązanie stosunku pracy przez wyrok sądowy. Decydujące znaczenie ma tu nieracjonalność kontynuowania stosunku pracy. W tym miejscu należy odnieść się do § 9 i 10 KSchG. Jeżeli sąd pracy zdecyduje, że wypowiedzenie dokonane przez pracodawcę jest nieważne, stosunek między pracodawcą a pracownikiem jest często tak napięty, że kontynuacja współpracy jest zwyczajnie niemożliwa. Zgodnie z § 9 KSchG rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić w drodze orzeczenia o odprawie. Wysokość odprawy jest następnie ustalana przez sąd według własnego uznania.

Artykuł 113 ustawy o konstytucji zakładowej (Betriebsverfassungsgesetz) przewiduje wypłatę odprawy na mocy wyroku również w przypadku zwolnień z powodu odstąpienia od uzgodnienia interesów lub zmiany działalności bez uprzedniej próby uzgodnienia interesów. Wstępnym warunkiem wypłaty odprawy jest więc sytuacja, w której pracodawca, bez ważnej przyczyny:

  • wprowadził zmianę w działalności operacyjnej bez próby uzgodnienia interesów z radą zakładową lub
  • bez istotnej przyczyny odstąpił od uzgodnienia interesów z radą zakładową w sprawie planowanej zmiany w działalności operacyjnej i w związku z tym pracownik został zwolniony.

W przypadku zbiorowych zwolnień (Massenentlassung) odprawy często przewiduje umowa zbiorowa (Tarifvertrag) lub plan socjalny (Sozialplan). 

W przypadku restrukturyzacji firmy pracownik może liczyć na odprawę w ramach wyrównania niekorzyści (Nachteilsausgleich). Zapisy o konieczności wypłacenia odprawy może zawierać także umowa o pracę.

 

Ile wynosi wysokość odprawy?

W przypadku odprawy wypłacanej z powodu zakończenia umowy z pilnych przyczyn zakładowych, wysokość świadczenia zależy od stażu pracy w danej firmie. Za każdy przepracowany rok zatrudniony może otrzymać połowę miesięcznego wynagrodzenia brutto. Okres dłuższy niż 6 miesięcy zaokrągla się do góry, okres krótszy niż 6 miesięcy — w dół.

Przykład.

Jan pracował w polsko-niemieckiej spółce przez 15 lat i 7 miesięcy, zarabiając 5000 euro miesięcznie. Wysokość odprawy wyniesie więc 40 000 euro brutto.

W innych okolicznościach prawo nie definiuje wysokości odprawy. Jej kwota bywa więc zazwyczaj przedmiotem negocjacji. W zależności od sytuacji finansowej pracodawcy i okoliczności rozwiązania umowy o pracę zazwyczaj stosuje się zasadę 50% lub 100% wynagrodzenia za każdy przepracowany w danej firmie rok.

 

Kiedy pracodawca nie musi wypłacać odprawy?

Pracodawca nie musi płacić odprawy, jeśli dokonał prawidłowego, zgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę.

 

Odprawa wypłacana dobrowolnie

Czasem zdarza się, że chcąc zrekompensować pracownikowi utratę zatrudnienia, pracodawcy wypłacają odprawy dobrowolnie, nawet jeśli nie ciąży na nich obowiązek podyktowany prawem.

 

Odprawa a podatek od wynagrodzenia

Pamiętaj, że na gruncie niemieckiego prawa podatkowego, odprawa stanowi dochód i podlega opodatkowaniu. Jeśli wypłacisz ją pracownikowi, będziesz musiał odprowadzić od niej należny podatek. Aby złagodzić obciążenia podatkowe, pracodawca może zastosować jednak zasadę jednej piątej. Jednorazowy, wysoki dochód z odprawy traktowany jest dla celów podatkowych tak, jakby odbiorca otrzymał go w równych częściach w ciągu kolejnych pięciu lat.

 

Odprawa a wiek

  • Jeśli pracownik ma więcej niż 50 lat i pracuje w firmie od co najmniej 15 lat, ma prawo do maksymalnie 15-miesięcznego wynagrodzenia.
  • Jeśli pracownik ma więcej niż 55 lat i pracuje w firmie od co najmniej 20 lat, to ma prawo do zarobków do 18 miesięcy.
  • Pracownikom, którzy osiągnęli wiek emerytalny, nie przysługuje prawo do podwyższonej odprawy. Osoby między 60. rokiem życia a standardowym wiekiem emerytalnym mogą ubiegać się o emerytury w ramach ustawowego systemu ubezpieczeń emerytalnych. Ponieważ przepisy te różnią się w zależności od wieku, są one problematyczne w prawie europejskim. Można je bowiem interpretować jako dyskryminację ze względu na wiek.

 

Źródła:

https://www.gesetze-im-internet.de/kschg/

https://www.gesetze-im-internet.de/betrvg/

 

To może Cię zainteresować!

Kalendarz Świąt i dni wolnych (2021) w Polsce i w Niemczech do pobrania!