Badanie kontynuacji działalności – część 1
Kontynuacja działalności to jeden z obszarów, które zobowiązany jest zbadać biegły rewident zgodnie z art. 65, ust. 3 pkt. 2 i ust. 5, pkt. 7 ustawy o rachunkowość. Powinien on także wskazać w opinii i raporcie z badania sprawozdania finansowego potencjalne poważne zagrożenia dla kontynuacji działalności w niezmienionym istotnie zakresie przez dwanaście miesięcy od dnia bilansowego.
Zdarzenia i warunki jak również ocena są opisane w krajowym standardzie rewizji finansowej nr 1 (KSRF nr 1) oraz w Międzynarodowym Standardzie Rewizji Finansowej nr 570 „Kontynuacja działalności” (MSRF nr 570). Standardy te wskazują na odpowiedzialność kierownictwa jednostki za ocenę zdolności jednostki do kontynuowania działalności, jak również odpowiedzialność biegłego rewidenta za uzyskanie wystarczających i odpowiednich dowodów badania na temat zasadności przyjęcia przez kierownictwo założenia kontynuacji działalności sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych i stwierdzenie, czy istnieje istotna niepewność co do zdolności jednostki do kontynuacji działalności.
Odpowiedzialność kierownika jednostki
Zgodnie z art. 49 ustawy o rachunkowości kierownictwo jednostki jest zobowiązane do sporządzania, wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym, sprawozdania z działalności, które obejmuje między innymi przedstawić ocenę aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej jednostki i ocenę czynników ryzyka, opis poważnych zagrożeń dla działalności jednostki i istotne wskaźniki finansowe i niefinansowe. We wprowadzeniu do sprawozdania finansowego kierownictwo jednostki ma obowiązek ocenić i opisać poważne zagrożenia dla kontynuacji działalności jednostki. Na taką ocenę ma wpływ stopień niepewności wynikający z przyszłych zdarzeń, wielkość i stopień złożoności jednostki, rodzaj i warunki działalności.
Czynniki ryzyka, które mogą mieć wpływ na możliwość kontynuacji działalności wiążą się często z informacjami dotyczącymi zmniejszenia popytu na produkty i towary sprzedawane przez jednostkę, zmian cen i kursów walut, nieskuteczności zabezpieczeń przed ryzykiem finansowym. Mogą one spowodować niedobór środków pieniężnych, co w rezultacie może spowodować niewypłacalność jednostki.
Obowiązujące przepisy krajowe nie definiują obszarów ani objawów świadczących o zagrożeniu kontynuacji działalności jednostki. Należałoby skorzystać podczas analizy z wytycznych międzynarodowych. MSSF wskazują, że przy ocenie, czy założenie kontynuacji działalności jednostki jest zasadne, powinno się brać pod uwagę wszelkie dostępne informacje dotyczące przyszłości, w okresie co najmniej jednego roku od dnia bilansowego. MSSF nie wskazują na żadne szczegółowe objawy, które mogłyby o zagrożeniu kontynuacji działalności jednostki. W tej sytuacji, można wziąć pod uwagę MSRF nr 570 wymieniający podstawowe objawy finansowe, operacyjne i pozostałe objawy niefinansowe, które mogą świadczyć o zagrożeniu kontynuacji działalności jednostki. Nie zdefiniowano jednak w tym standardzie wymienionych objawów ani nie przedstawiono sposobów ich identyfikacji.
Objawy zagrożenia kontynuacji działalności:
- utrata odbiorców, w tym długookresowe ograniczenie portfela zamówień, z uwagi na dekoniunkturę, zbyt wysokie ceny, nieatrakcyjność dostarczanych produktów itp.
- utrata koncesji, jeśli jest wymagana, lub wygaśnięcie możliwości wykorzystywania patentów, licencji i podobnych uprawnień
- konieczność ograniczenia produkcji, spowodowana siłami wyższymi, wymogami ochrony środowiska lub rzutującymi na zaopatrzenie, trudnościami (także finansowymi) głównych dostawców
- korporacyjne zakazy lub wstrzymanie źródeł dofinansowania, utrata zdolności kredytowej, nieodtwarzalna strata kapitału własnego jednostki
- znaczące roszczenia odszkodowawcze, długotrwałe regionalne utrudnienia w prowadzeniu działalności
Objawy finansowe:
- niemożność terminowego regulowania zobowiązań lub dotrzymania warunków umowy kredytowej
- nadwyżka zobowiązań, w tym krótkoterminowych, nad możliwymi do szybkiego spieniężenia aktywami
- zbliżająca się data spłaty kredytów i pożyczek, przy braku realistycznych perspektyw przedłużenia terminu lub możliwości ich spłaty
- nadmierne uzależnienie od pożyczek krótkoterminowych wykorzystanych do finansowania aktywów długoterminowych (środków trwałych, udziałów w innych jednostkach)
- zdarzenia lub uwarunkowania wskazujące na wycofanie finansowego wsparcia wierzycieli, jak np. wymówienie kredytów, zamiana przez dostawców kredytu kupieckiego na natychmiastową płatność w momencie dostawy
- ujemne przepływy środków pieniężnych wykazywane w sprawozdaniach za okresy przeszłe lub przyszłe
- niekorzystne kształtowanie się kluczowych wskaźników finansowych
- znaczne straty z działalności operacyjnej lub znacząca utrata wartości aktywów dostarczających przepływów pieniężnych (np. należności, zapasów)
- opóźnienie lub wstrzymanie wypłaty dywidend
- niemożność zapewnienia finansowania zakupu środków trwałych bądź licencji i praw niezbędnych dla wyjścia na rynek z nowymi produktami
Objawy niefinansowe:
- brak polis ubezpieczeniowych lub nienależyte ubezpieczenie od skutków zdarzeń losowych
- nieprzestrzeganie wymogów kapitałowych (na przykład w instytucjach finansowych)
- nieprzestrzeganie wymogów wynikających z regulacji
- toczące się przeciwko jednostce postępowania sądowe o znacznej wartości, mogące się wiązać z powstaniem dużych roszczeń niemożliwych przez nią do zaspokojenia
- toczące się przeciwko jednostce postępowania cywilne i administracyjne, mogące wpłynąć na wizerunek jednostki
- zmiany w przepisach prawnych lub polityce rządu, mogących mieć negatywny wpływ na prowadzenie działalności przez jednostkę
- wielkość oraz wiek jednostki
- sytuacja makroekonomiczna kraju
Najbardziej groźne sytuacje:
- wypłaty wynagrodzeń pracownikom
- regulacji obciążeń publicznoprawnych
- regulowania opłat za media i czynsze oraz
- spłaty zobowiązań objętych klauzulą wykonalności
Autor
Ewa Sobińska