Dyżur a czas pracy i wynagrodzenie
Lekarze, policjanci, strażacy to tylko kilka przykładów zawodów, wykonujących swoje obowiązki w systemie dyżurów. Czy cały dyżur jest traktowany jako czas pracy? Czy dyżury są obowiązkowe? Czy pracownik otrzymuje za nie pełne wynagrodzenie?
Dyżur to okres, w którym pracownik musi przebywać w określonym miejscu w firmie lub poza nią, aby w razie potrzeby móc podjąć aktywność zawodową natychmiast lub niezwłocznie.
Jednym z najbardziej znanych przykładów będzie prawdopodobnie lekarz szpitalny, który pozostaje w klinice w nocy lub w weekendy, aby w razie potrzeby być na miejscu i pomóc potrzebującym pilnej interwencji lekarskiej pacjentom.
Czy dyżur jest traktowany jako czas pracy?
Zgodnie z ustawą o czasie pracy, pracownicy w Niemczech mogą pracować maksymalnie osiem godzin. Okres ten może zostać przedłużony do dziesięciu godzin tylko wtedy, gdy w ciągu 24 tygodni lub sześciu miesięcy kalendarzowych odnotuje się średnio osiem godzin pracy. Czy zatem zgodnie z ustawą o czasie pracy, dyżur należy uznać za normalny czas pracy? Tak. Od orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 2000 r. dyżur jest czasem pracy w rozumieniu europejskich przepisów o czasie pracy. Choć początkowo niemiecka ustawa o czasie pracy nie była zgodna z europejskim orzeczeniem, w 2004 r. dokonano nowelizacji ustawy. Od tego czasu czas dyżuru musi być uwzględniony w pełnym wymiarze przewidzianych prawem 48 godzin pracy w sześciodniowym tygodniu.
Ważne: jeżeli pracownik wyraził pisemną zgodę na przedłużenie czasu pracy, może nastąpić przekroczenie dobowego wymiaru czasu pracy, w tym dyżuru. Zgoda taka może być również odwołana z zachowaniem sześciotygodniowego okresu wypowiedzenia.
Czy dyżury są obowiązkowe?
Dyżury należy rozpatrywać z dwóch różnych perspektyw — z perspektywy indywidualnego prawa pracy oraz z perspektywy ochrony pracy w ramach prawa publicznego. Pierwszy z nich wskazuje, czy dokonano jakichkolwiek uzgodnień na poziomie umowy o pracę lub obowiązującego układu zbiorowego pracy. Jeśli tak nie jest, pracodawca nie może zmusić pracownika do bycia na dyżurze. Jeśli pracownik odmówi, to zgodnie z orzeczeniem Okręgowego Sądu Pracy w Hesji nie jest to podstawą do zwolnienia.
Czy podczas dyżurów obowiązują przerwy?
Zgodnie z § 4 ustawy o czasie pracy przerwy na odpoczynek obowiązują również w przypadku pełnienia dyżuru. Okres pracy trwający dłużej niż sześć godzin musi być przerwany co najmniej 30-minutową przerwą. Jeśli pracownik wykonuje swoje obowiązki dłużej niż dziewięć godzin, przerwa musi trwać co najmniej 45 minut.
Dyżury a minimalny okres odpoczynku
W przypadku dyżurów ważną rolę odgrywa również minimalny okres odpoczynku. Jest to zazwyczaj jedenaście godzin, które mogą zostać skrócone w trakcie obowiązywania układów zbiorowych. Takie skrócenie okresu odpoczynku nie jest możliwe w przypadku wydłużenia czasu pracy do dwunastu godzin w związku z pełnieniem dyżuru.
Czy pracownik otrzymuje za dyżur pełne wynagrodzenie?
Choć dyżur jest traktowany jako czas pracy w pełnym zakresie, nie oznacza to wcale, że jest on płatny tak samo, jak regularny czas pracy. Decydujące znaczenie ma tutaj indywidualne prawo pracy. Układy zbiorowe i pracy mogą ustalać inne, a więc niższe, stawki godzinowe za godziny dyżuru. Jak udowadnia praktyka, pracodawcy rzeczywiście płacą dyżurującym pracownikom mniej niż za pracę w pełnym wymiarze godzin. Wynika to z faktu, że dyżur wiąże się zazwyczaj z mniejszym obciążeniem czasowym pracownika. Nierzadko jednak, w zależności od miejsca pełnienia dyżuru, doliczane są premie nocne i świąteczne. Za nocne dyżury należy się rekompensata zgodnie z zapisami sekcji 6 ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy. Godziny przepracowane w porze nocnej muszą być rekompensowane odpowiednią liczbą dni wolnych (czas wolny w zastępstwie) lub odpowiednim dodatkiem. W konkretyzacji tych ogólnych wymagań prawnych rolę odgrywają indywidualnie wynegocjowane rozporządzenia lub umowy.
Dyżur: czy obowiązuje płaca minimalna?
Co do zasady każdy pracownik, który pełni dyżur, ma prawo do godziwej zapłaty, a więc od 2015 r. także do ustawowej płacy minimalnej. Od 1 lipca 2022 wynosi ona 10,45 € brutto za godzinę. Jest to efekt przełomowego orzeczenia Federalnego Sądu Pracy z 2016 roku (sygn. akt: 5 AZR 716/15). Wskazano w nim, że nie należy czynić rozróżnienia między zwykłymi godzinami pracy a czasem dyżuru. W praktyce oznacza to, że jeśli pracownikowi przysługuje minimalne wynagrodzenie za przepracowaną godzinę, zarobi on co najmniej 10,45 euro (od lipca 2022 r.) brutto. W przypadku dyżurów płatność zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę następuje z uwzględnieniem relacji pomiędzy całkowitym wynagrodzeniem a przepracowanymi godzinami.
Źródło:
https://www.gesetze-im-internet.de/arbzg/BJNR117100994.html